نقد فیلم Fight club

بازگشت به ۱۹۹۹، آن‌سوی مشت‌ها و ماشین‌ها:
در واپسین سال‌های قرن گذشته_ خدای من، حتی نوشتن این جمله هم حس پیری را به جانم می‌اندازد_ دو فیلم به سینما آمدند که نه‌تنها مخاطبان را دوقطبی کردند، بلکه ژانرها را شکل دادند و هنر روایت سینمایی را از نو زنده کردند. یکی از این فیلم‌ها ابتدا با واکنش‌های متضاد منتقدان و تماشاگران روبرو شد، اما موفقیتش در قالب نوپای DVD، آن را از یک پیروزی متوسط گیشه، به پدیده‌ای فرهنگی بدل کرد؛ تا جایی که بی‌توجه به گذر نسل‌ها، هنوز هم در دل مردان طنین‌انداز است. فیلم دیگر، چنان تأثیرگذار بود که سال‌ها بعد، بارها مورد تقلید و هجو قرار گرفت؛ و اگرچه به اندازه‌ی اولی تکان‌دهنده نبود، اما موفقیت چشمگیر آن در گیشه، راه را برای ساخت دو دنباله‌ی پیاپی باز کرد.
من، بدون شک، از “باشگاه مبارزه” و “ماتریکس” حرف می‌زنم؛ دو اثر فراموش‌نشدنیِ سال ۱۹۹۹ (اگر بخواهیم از “حس ششم” چشم‌پوشی کنیم، که در عین سادگی‌، اثری به شدت تأثیرگذار بود). روایت شورشی و سرکش “باشگاه مبارزه”، با طراحی تصویریِ دقیق و ترکیب با جلوه‌های‌ ویژه، و البته آن پایان معرکه و نفس‌گیر، این فیلم را به نمادی فرهنگی با رنگ‌وبویی مردانه بدل کرد؛ نمادی که نقش‌آفرینی کاریزماتیک “برد پیت” و شخصیت مرد معمولی “ادوارد نورتون” در شکل‌گیری‌اش بی‌تأثیر نبودند.
جایی که “ماتریکس” مخاطب را به دنیای خیال می‌بُرد و محال را ممکن می‌ساخت، “باشگاه مبارزه” با خشونت زشت و آزار دهنده‌اش، تماشاگر را با مضامینی چون مصرف‌گرایی، مسئولیت فردی، فرقه‌گرایی و نخبه‌گرایی مردانه روبه‌رو کرد؛ مفاهیمی که، در سال‌های پیش از بحران مالی جهانی، به طرز عجیبی همچون تطهیر روحی بر جان مخاطبان نشستند.
من از “باشگاه مبارزه” و “ماتریکس” با لحن و شوری مشابه یاد می‌کنم، نه‌ برای هم‌زمانی اکران‌شان، بلکه پیچیدگی روایی و غنای متنی‌شان. “ماتریکس” با تلفیقی از مفاهیم دینی و انسان‌گرایانه‌، از مسیحیت تا بودیسم، از سرنوشت تا آینده‌باوری، دنیایی پیچیده و نمادین می‌سازد‌. در حالی که “باشگاه مبارزه” با ضرب‌آهنگی سریع‌تر و ملموس‌تر، مخاطب را به ورطه‌ی مصرف‌گرایی افسارگسیخته و نوعی روان‌پریشی پنهان می‌کشاند؛ که بیش از هر زمان دیگری در جهان‌ امروز‌مان بیداد می‌کنند.